Uprawa soi w Polsce cieszy się coraz większą popularnością. Powierzchnia zasiewów w 2025 roku może przekroczyć nawet 90 tysięcy hektarów. Wzrost areału spowodowany jest lepszą dostępnością odmian dobrze dopasowanych do poszczególnych regionów uprawy w Polsce, ale także poszukiwaniem alternatywny dla zbóż, rzepaku ozimego, kukurydzy, czy też buraka cukrowego. Dotychczas panowało powszechne przekonanie, że soja nie choruje. Jednak obserwacja plantacji produkcyjnych wskazuje, że również w tej uprawie występuje kilka jednostek chorobowych mogących znacznie obniżać plon nasion.
Najgroźniejsze choroby soi
Eksperci zajmujący się uprawą soi oraz układaniem zaleceń agrotechnicznych w tej uprawie wskazują, że największym zagrożeniem dla powodzenia uprawy są dwie choroby: zgorzel siewek oraz zgnilizna twardzikowa.
Zgorzel siewek
Zgorzel siewek wywoływana jest przez różne gatunki grzybów (m.in. Fusarium, Rhizoctonia, Phytophthora, Sclerotinia). Grzyby mogą infekować kiełkujące nasion i prowadzić do jego zamierania. Dużo częściej występuje tzw. zgorzel powschodowa, która rozwija się na młodych roślinach po wschodach. Rośliny w fazie liścieni do 1-2 liści właściwych są w gorszej kondycji i wolniej rosną. Warunkach silnego porażenia mogą zamierać, co prowadzi do strat w obsadzie roślin. Soja nie ma dużej zdolności kompensacji jak rzepak ozimy, który wytwarza dużą liczbę rozgałęzień bocznych. Dlatego też obniżenie obsady roślin przekłada się na obniżenie poziomu plonowania.
Rozwojowi choroby sprzyja niska temperatura gleby i powietrza po siewie, brak operacji słońca. Wpływa to na wolniejsze pobieranie przez nasiona wody z gleby i przedłużające się kiełkowanie oraz nierównomierne wschody. Rośliny tracą dużo energii na wschody i przez to są bardziej podatne na infekcje grzybami powodującymi zgorzel podstawy źdźbła.
Jedyną metodą rdzenia sobie zgorzelą siewek jest zaprawianie materiału siewnego zaprawą o działaniu grzybobójczym. Materiał siewny kwalifikowany powinien być w standardzie zaprawiony środkiem grzybobójczym oraz odpowiednim szczepem bakterii brodawkowych – Bradyrhizobium japonicum.
Zgnilizna twardzikowa
Sprawcą zgnilizny twardzikowej soi jest ten sam grzyb, który powoduje tę chorobę w rzepaku ozimym, słoneczniku, czyli Sclerotinia sclerotiorum. Rośliny mogą być atakowane przez rozwijającą się w glebie grzybnię, a także przez zarodniki znajdujące się w powietrzu. Objawy choroby widoczne są w postaci białego naloty na dolnej części pędu. W zaawansowanym stadium choroby ma grzybni wyrastają charakterystyczne sklerocja — podobne jak wewnątrz łodygi rzepaku ozimego. Pierwsze objawy choroby mogą być już widoczne na początku kwitnienia lub w fazie zawiązywania strąków. Porażone łodygi gorzej przewodzą niezbędne do rozwoju roślin składniki pokarmowe oraz wodę. Prowadzi to do przedwczesnego zasychania roślin i spadku plonu nasion.
Inne choroby soi
Pozostałe choroby soi na ogół nie powodują tak dużych strat, jak zgnilizna twardzikowa czy zgorzel siewek, ale mogą również ograniczać plon. Wśród innych popularnych chorób soi wyróżnia się m.in. następujące:
-
Antraknoza – objawia się brunatnymi plamami na łodygach, liściach i strąkach. Prowadzi do zamierania części nadziemnych.
-
Askochytoza – powoduje występowanie jasnobrunatnych plam na liściach i strąkach. Prowadzi do słabszego nalewania nasion.
-
Septorioza – na liściach pojawiają się drobne plamki z ciemną obwódką. Choroba ogranicza powierzchnię asymilacyjną, przez co pogarsza plonowanie.
-
Chwościk soi — choroba liści, na których widoczne są jasnoszare plamy z czerwoną obwódką, podobne objawy na liściach buraka cukrowego powoduje Cercospora beticola sprawca chwaścika buraka.
Jakie są perspektywy występowania chorób w soi?
Biorąc pod uwagę, że soja uprawiana jest przez gospodarstwa towarowe, w których również uprawa rzepaku odgrywa ważną rolę, to należy spodziewać się rosnącej presji ze strony zgnilizny twardzikowej. Wzrost temperatury powietrza w okresie wegetacji będzie sprzyjał występowaniu chorób specyficznych dla soi — septoriozy liści, czy też chwościka soi. Wynika z tego jednoznacznie, że w uprawie soi niezbędne będzie zastosowanie fungicydu. Termin aplikacji środka grzybobójczego przypada przed kwitnieniem. Więcej informacji o dostępnych fungicydach znajdziesz tutaj: https://osadkowski.pl/srodki-ochrony-roslin/fungicydy–c-001107. Połączenie substancji o działaniu interwencyjnym (triazol) i zapobiegawczym (azoksystrobina, boskalid) pozwoli na dobre zabezpieczenie roślin przez zgniliznę twardzikową. Problemem jest jednak ograniczona dostępność zarejestrowanych fungicydów do ochrony soi. Jest duża szansa, że wraz ze wzrostem powierzchni zasiewów soi producenci środków ochrony roślin będą bardziej zainteresowani uzyskaniem rejestracji preparatu grzybobójczego w tej uprawie.
Podstawowym kryterium wyboru materiału siewnego jest klasa wczesności, ale warto zwrócić uwagę także na zdrowotność odmiany. W testach polowych zaobserwowano duże różnice w podatności odmian na zgniliznę twardzikową.
Zdrowotność kluczem do sukcesu w uprawie soi
Dynamiczny rozwój uprawy soi w Polsce ujawnił problem występowania groźnych chorób, takich jak zgorzel siewek czy zgnilizna twardzikowa, które mogą drastycznie redukować plony. Skuteczna strategia ochrony wymaga kompleksowego podejścia – od doboru odpornych odmian i zaprawionego materiału siewnego, po terminową aplikację fungicydów, szczególnie w gospodarstwach z dużym udziałem rzepaku w płodozmianie. Mimo ograniczonej obecnie liczby zarejestrowanych preparatów, rosnąca presja patogenów wymusza wdrażanie profesjonalnych programów ochrony fungicydowej dla zabezpieczenia opłacalności produkcji.
Artykuł sponsorowany
